τη ρωμιοσύνη να την κλαις

Θυμάμαι εκείνη τη μέρα, αρχές Νοέμβρη του 1990. Πήγαινα σχολείο, πρώτη τάξη του γυμνασίου. Ήταν η μέρα που πέθανε ο Ρίτσος και θυμάμαι ότι μόλις έγινε γνωστή η είδηση του θανάτου του, έπεσε οδηγία προφανώς από το υπουργείο για να κάνουμε αργία τις υπόλοιπες ώρες των μαθημάτων. Στο σχολείο μας, οργανώθηκε άμεσα μια μικρή αυτοσχέδια εκδήλωση, κάποιοι από τους καθηγητές ασχολήθηκαν, μας μάζεψαν όλους στη μεγάλη αίθουσα, κάποιοι διάβασαν ποιήματα, κάτι βιογραφικά και, νομίζω πως, είδαμε και ένα σχετικό βίντεο, ντοκιμαντέρ, σάμθινγκ. Επίσης, θυμάμαι ότι στη συνείδηση τουλάχιστον των μισών παιδιών, αλλά και των φίλων μου, το όνομα Ρίτσος κάτι σήμαινε, είμαστε τουλάχιστον ενήμεροι ότι πρόκειται για κάποιο πολύ σημαντικό πρόσωπο, για κάποιο μεγάλο καλλιτέχνη, εγώ μπάη τσανς τον ήξερα λίγο παραπάνω λόγω ταξικής καταγωγής, αλλά και επειδή μικρός για να κοιμηθώ μου διάβαζε η μητέρα μου το 'Πρωινό άστρο', το μεγάλο ποίημα που είχε γράψει ο Ρίτσος για την κόρη του. Τέλοσπάντων, είχαμε σχετικά ξεκάθαρο στο μυαλό μας -και εμείς και οι καθηγητές- το λόγο για τον οποίο χάνουμε μάθημα.

Θυμάμαι και τη μέρα που έφυγε ο Σαχτούρης. Πριν τέσσερα χρόνια, κάπου τέλος Μάρτη. Θυμάμαι ότι στη νόρμα της καθημερινότητάς μου δεν άλλαξε τίποτα. Ούτε καν η τηλεόραση δεν άλλαξε το πρόγραμμά της, έστω η κρατική, να παίξει κάτι τέλοσπάντων. Αν αναλογιστώ και τη σχολική μου εμπειρία, προσπαθώντας να τη μεταφέρω στο σήμερα και σε αυτό το θάνατο, χαμογελάω πικρά. Θυμάμαι πως στο άκουσμα της είδησης, δεν κατάφερα να νιώσω πόσο μεγάλος ήταν και ξέρω ότι και ως λαός δεν μας πέρασε από το μυαλό, εκείνες τις μέρες, το μέγεθος αυτής της απώλειας. Καλά καλά δεν το μάθαμε όλοι την ίδια στιγμή. Θυμάμαι ότι τότε είχα διαβάσει ένα πολύ όμορφο άρθρο σχετικά με τις κηδείες των μεγάλων ποιητών και τη σύνδεσή τους με ιστορικά γεγονότα και τις κοινωνικές ανάγκες αυτού του ταλαίπωρου τόπου. Και το οποίο κατέληγε πάνω κάτω στο συμπέρασμα ότι πλέον η είδηση του θανάτου ενός μεγάλου ποιητή περνάει στα ψιλά, γιατί η ίδια η ποίηση έχει περάσει στα ψιλά, αλλά και γιατί οι ίδιες οι προσωπικότητες -οι οποίες στην Ελλάδα πάντα κατείχαν μεγαλύτερη φήμη και κύρος από την ίδια την τέχνη τους και όχι τυχαία- δεν έχουν καμιά θέση στις σύγχρονες κοινωνικές αναγκαιότητες του ελληνισμού. Κοινως, δεν έχουμε πια ανάγκη από ποιητές. Κι όμως, πάντα θα έχουμε ανάγκη από ουρανό.

Δεν το πάω όμως μακριά. Στις 10 του Ιούνη, ο μεγάλος συνθέτης Krzysztof Penderecki, θα έρθει στην Ελλάδα να διευθύνει ο ίδιος τη Συμφωνική της Βαρσοβίας. Ούτε τους φίλους μου καλά καλά δεν μπορώ να πείσω να έρθουν. Ούτε καν μπορώ να τους μεταφέρω το μέγεθος και τη σημασία αυτής της συναυλίας, αυτού του ονόματος. Δεν φταίνε αυτοί. Ούτε όμως και ο Πεντερέτσκι. Ούτε κι εγώ που θα πάω τελικά. Όπως γράφει κι ο Σαχτούρης, δεν θα σας ταράζω πια με τα όνειρά μου, ούτε όμως κι εσείς θα με ξεσκίζετε με τα σύρματά σας. Πάντα θα έχουμε ανάγκη από ουρανό.